|
De discussie over deflatie of (hyper)inflatie
laait steeds weer op. Beleggers willen weten welk scenario zich
straks gaat ontvouwen. Zet de prijsdaling door (deflatie) of
komt er een kentering en zullen de prijzen gaan stijgen
(inflatie)?
De Amerikaanse centrale bank bevindt zich in een
buitengewoon lastig parket, maar is niet de enige. Met de
economische terugval en tegelijkertijd de aanzwellende
schuldgroei in het Verenigd Koninkrijk en Ierland met tekorten
oplopend tot 15% van het BBP zijn daar de centrale bankiers
evenmin te benijden. Maar ook landen als Spanje, Italië, de
Baltische staten, Ukraïne, Hongarije en Japan staan aan de rand
van een fiscale ruïne.
Centrale banken kunnen in wezen niets goeds meer
doen. Als de geldpers te snel wordt teruggedraaid zou hiermee de
economische activiteit opnieuw een opdoffer krijgen. Anderzijds,
als de centrale bank uit angst hiervoor de geldpers te lang laat
doordraaien, kan de economie snel oververhit raken met een
onafwendbare inflatie tot gevolg. Als daarop het rentewapen in
stelling wordt gebracht, wordt de hoop op economisch herstel
eveneens de grond ingeboord. Er zijn intussen tekenen die wijzen
in de richting van een minder snel
draaiende geldpers. Hoe vertaalt zich het een en
ander?
Zolang de commerciële banken hun ‘toxic assets’
niet afbouwen en de van de centrale bank verkregen pecunia in de
kluis aanhouden, de consument spaart in plaats van spendeert,
het bedrijfsleven in de kosten blijft snijden, de BRIC-landen
(Brazilië, Rusland, China en India) groeien zonder een
grootschalig beroep op grondstoffen te hoeven doen én de
centrale banken op spitsroeden kunnen blijven lopen, wordt het
inflatiegevaar vooralsnog op afstand gehouden. Gezien de immense
sommen geld die in het circuit zijn gepompt, kan deze tijdbom
evenwel niet onschadelijk worden gemaakt*.
* In zijn boek ‘Money Mischief’ beschrijft
Nobelprijswinnaar Milton Friedman, die geldt als één der
belangrijkste economen in de 20e eeuw (hij overleed
in 2006), profetisch en in detail op welke wijze de dollar om
zeep wordt gebracht. Hij schetst hierin het scenario dat de U.S.
Government een punt bereikt waarop de geldpers dramatisch zal
versnellen, reden waarom het buitenland niet meer geneigd zal
zijn de Amerikaanse schuld op te kopen, zodat de Fed de eigen
schuld moet overnemen met als gevolg ‘a massive inflation’. Hij
geeft eveneens aan dat ‘officials’ zullen claimen dat inflatie
geen probleem hoeft te vormen. In zijn boek zegt hij verder:
‘the fate of a country is inseparable from the fate of its
currency’ (het lot van een land is onafscheidelijk verbonden
met het lot van haar munt). Woorden die voor zich spreken.
Wat heeft de centrale bankpolitiek in de V.S. tot
dusver opgeleverd?
-
de grootste federale tekorten in meer dan 200 jaar
-
de grootste commerciële banken liggen nog steeds bedolven
onder de toxic assets;
door de Bank of International Settlements recent
getaxeerd op ruim 200.000 miljard dollar in de V.S. en
wereldwijd op bijna 600.000 miljard
dollar(!)
-
het aantal werklozen is sinds de jaren ‘50 niet meer zo hoog
geweest
-
de industriële productie daalt twee maal zo snel als in de
30-er jaren
-
kortom een groeiende malaise, waarin ook de afzonderlijke
staten groeiend mee delen.
Beangstigend perspectief
In wezen is er dus sinds 2007 nagenoeg niets
verbeterd maar juist verslechterd doordat de problemen middels
de geldpers alleen maar zijn vooruitgeschoven, er in resulterend
dat de schuldenberg ontoelaatbaar is gegroeid. Het beangstigende
daarbij is dat de omvang van de uitstaande derivaten tot in geen
verhouding staat van de daaraan geparenteerde schuld. Nog
beangstigender is dat op zeker moment deze schuldenmassa in z’n
totaliteit onhoudbaar wordt en als een lawine dreigt neer te
dalen. Hyperinflatie is dan‘the last resort’ die de
uitstaande schuld zal doen verdampen. ‘Probleem opgelost’ met
slechts een schare wenende debiteuren.
Aangezien we ons in unchartered territory
bevinden en er geen echte exit strategy bestaat, zijn de
centrale banken hier en daar overgegaan tot quantative
tightening of wel de geldpers wordt nu een beetje
teruggedraaid. Dat laat onverlet dat de schulden daardoor niet
afnemen maar onverkort blijven toenemen. Zo wordt bijvoorbeeld
voor Japan (al sinds 1989 in de problemen!) verwacht dat de
bruto schuld in 2014 het niveau van 240% van het BBP zal hebben
bereikt. Dat valt fiscaal eigenlijk al niet meer te repareren en
zal de Japanse obligatiemarkt totaal opblazen. Ook hier blijkt
de remedie de wortel van het probleem te zijn.
Je kunt alleen maar hopen dat Obama niet door een
dergelijke ontwikkeling wordt ingehaald.
Immers, hij heeft het financiële beleid onder Bush nog
krachtiger voortgezet. Zo wordt hij in de wandelgangen al
aangeduid met ‘Bushama’. In Europa blijft het intussen
angstvallig stil.
Complicatie op complicatie
Een andere complicatie voor met name de
professionele beleggers (pensioenfondsen,
verzekeringsmaatschappijen, beleggingsfondsen etc.) is dat zij
vanwege hun rendementsdoelstellingen op de een of andere wijze
belegd dienen te zijn. Er is maar één beleggingscategorie waarin
het neerwaarts risico het geringst is, tevens het beste uitzicht
op koopkrachtbehoud levert en zowel bestand is tegen een
deflatie- als een inflatiescenario.
Dat is edelmetaal met strategische grondstoffen
als olie, kobalt en potasch in de slipstream. Echter, stel dat
de institutionele beleggers zich en masse met de
particuliere belegger in het kielzog op deze categorie storten
dan wordt er weer een nieuwe bubble gecreëerd.
Soberheid en somberheid troef
Wensen we in het Westen aan (hyper)inflatie te
ontkomen dan zullen we jaar op jaar systematisch in onze
verworvenheden moeten snijden. Evenmin een prettig vooruitzicht.
Het Congressional Budget Office (CBO) gaf in haar
jongste rapport ‘U.S. Debt at Danger Level’ aan dat de Federale
schuld over de langere termijn veel harder groeit dan de
economie!
Vandaar de verwachting van econoom Robert Reich,
voormalig minister van arbeid, professor aan de universiteit van
Berkely/Californië en vooral bekend van zijn boek ‘Supercapitalism’,
dat er geen sprake kan zijn van een economische verbetering,
mede gezien de oplopende consumentenschulden en de dalende
koopkracht. De Amerikaanse consument bepaalt voor meer dan
tweederde de loop van de economie en telt bovendien (nog!) voor
bijna een kwart mee op het wereldtoneel. In dit kader wist
vice-president Joe Biden onlangs niet anders dan het cryptische
advies mee te geven:‘we have to go spend money in order to
keep from going bankrupt’. Dit geeft wel aan hoe groot de
verwarring aan de top ondertussen is.
Verder moeten we hopen dat Irak volgend jaar in
rustiger vaarwater belandt, de oorlog in Afghanistan snel
afloopt, Israël niet op de ‘atoomparaplu’ van Iran duikt en dat
we tijdig het milieuprobleem onder controle weten te brengen.
Kortom, aan uitdagingen geen gebrek!
Robert Broncel
copyright 24 juli 2009 |
