|
Een crisis (omslagpunt) leidt tot
prikkels en nieuwe kansen, terwijl denkers hierdoor
geïnspireerd raken. Technologische innovatie (ballpen,
raket, tv, radar, radiotelescoop, etc. uit de jaren ‘30)
blijkt dan dikwijls een opvallender rol te spelen, maar
zou wellicht thans ook een impuls kunnen geven aan de
herinrichting van ons financieel/economisch bestel
(inclusief toezicht op de toezichthouders!). Waar de
supertanker van het tijdsdenken doorgaans maar langzaam
van richting weet te veranderen, blijkt zulks onder
moeilijker omstandigheden toch gemakkelijker te kunnen.
Daarbij bevinden we ons in een veld van
steeds sneller veranderende omgevingsfactoren:
-
de klimaatcrisis met enerzijds afnemende zoetwater
reserves en anderzijds een rapper stijgend zeeniveau
-
de voedselcrisis als gevolg van steeds veelvuldiger
optredende weerturbulenties (droogte,
overstromingen, stormen), in samenhang met een
aanzwellende wereldbevolking
-
de energiecrisis als gevolg van steeds moeilijker
exploiteerbare fossiele voorkomens
-
en alsof dat alles bijeen niet genoeg is, een
wereldwijde financiële systeemcrisis waarbij alleen
al in de VS een bedrag van bijna 13.000 miljard is
verdampt en thans - erger dan erg - een crisis in de
Treasury Bond sector dreigt
-
een positieve factor is de economische opkomst van
Azië.
In een crisis grijpt men doorgaans eerst
terug naar oplossingen vanuit bekende disciplines en
patronen die uiteraard het meest voor de hand liggen,
zoals:
< Om de weergoden gunstiger te stemmen,
proberen we onze CO2-uitstoot te reduceren maar
dat gebeurt tot op heden met te
weinig inzet en daardoor in een veel te traag tempo,
terwijl
de enige natuurlijke CO2
opvangcapaciteit als gevolg van ontbossing afneemt
< Aan de voedselcrisis wordt hoegenaamd
nog niets anders gedaan dan rantsoenen
aan de meest hongerigen verstrekken
< Hoewel alternatieve energie een ‘hot
item’ is, meent men met zonne- en windenergie al
een heel eind te kunnen komen zonder
te beseffen dat het net iets meer is dan een druppel
op een gloeiende plaat (niet meer dan
16% van alle geproduceerde energie is alternatief
inclusief kernenergie, implicerend
dat 84% nog op fossiele brandstoffen draait)
< De financiële crisis denken we op te
lossen door heel veel lucht ‘in een lekke band te
pompen’ om deze vervolgens om de
horens van de koe te hangen zonder deze direct aan te
pakken.
De huidige crisis kent echter mondiale
afmetingen en verlangt deswege een adequate mondiale
aanpak. Intussen valt af te leiden dat de ernst van de
situatie nog bij veel te weinig beleidsmakers is
doorgedrongen. Het lijkt dat zich eerst een regelrechte
ramp moet voltrekken voordat versneld voortschrijdend
inzicht wordt verkregen. Bovendien kan worden
vastgesteld dat de meeste landen vooralsnog een ad hoc
oplossing voorstaan, meestal ingegeven door
partijpolitiek belang. Zulke oplossingen zijn gedoemd te
verzanden in ontoereikendheid, incoherentie en
ondoeltreffendheid. Grote problemen vragen nu eenmaal om
een grootse aanpak die beter buiten de bestaande
politieke partijkaders gezocht zou moeten worden.
De komende G-20 meeting staat voor de
allergrootste uitdagingen uit de geschiedenis van ons
bestaan. Indien mocht blijken dat het nationale belang
prevaleert, uitmondend in een vorm van protectionisme,
dan zal niet alleen de teleurstelling maar zullen ook de
gevolgen groot zijn. Zo willen de Chinezen en de Russen
naar een nieuwe reservevaluta in de vorm van Special
Drawing Rights, waarin de dollar voor 44%, de euro voor
34%, het Britse pond voor 11% en de yen ook voor 11%
participeert. Gordon Brown zoekt het bij voorkeur in een
Bretton Woods II met een nieuwe (goud?)koppeling
. De Amerikanen daarentegen zijn er bij gebaat
dat ze op kosten van de hele wereld kunnen blijven
potverteren.
Het komt nu aan op een deltaplan van
aanpak reikend tot ver in deze eeuw en niet langer
gestoeld op korte termijnprojecties die politici
doorgaans voorstaan. Sterker, politici zouden er beter
aan doen de huidige problematiek in deelsegmenten te
delegeren aan onafhankelijke internationale ‘denktanks’
bestaande uit onbevooroordeelde specialisten, elk met
hun eigen kritische massa à la de Club van Rome 40 jaar
geleden. Echter, met dit verschil dat de uitkomsten –
hoe onprettig ook – als redelijk bindend verklaard
zouden moeten kunnen worden.
Een en ander zal tevens op een voldoende
mondiaal draagvlak moeten kunnen rekenen zodanig dat de
lasten naar draagvermogen worden geaccommodeerd. De tijd
van lobbies en deelbelangen (olieboeren,
autofabrikanten, de wapenindustrie, kartels, monopolies
en wat dies meer zij) dient ongeacht het economisch
‘belang’ uitgebannen te worden! Ook het tijdperk van
deregulatie, privatisering en aandeelhouderskapitalisme
(Reagan, Thatcher en ons eigen VVD-tje) is gedateerd.
Het huidige tijdsbestek laat geen ruimte meer voor
opportuniteiten.
De grootste uitdaging ligt in de
aanscherping van een te renoveren financieel systeem dat
zich niet langer voortsleept van de ene naar de andere
crisis (twee oliecrises, vastgoedcrisis, drie
valutacrises, ‘teck wreck’ en thans ten derde
male een systeemcrisis). De continuïteit van het
voortbestaan van onze ‘moeder’ Aarde met alles wat
daarop leeft, groeit en bloeit is daarbij alles
overheersend. Alleen met een dergelijk vizier dienen de
echte oplossingen te worden aangedragen! Dit zal de
huidige leiders nadrukkelijk moeten worden voorgehouden.
Krijgen ze dat licht niet dan wordt het de hoogste tijd
dat er met spoed nieuwe leiders met voldoende visie
opstaan.
Gezien de verwevenheid van onze
economieën in samenhang met de eerder genoemde
grondproblemen zullen alle vormen van
symptoombestrijding c.q deeloplossingen tot sociale en
mogelijk zelfs tot geopolitieke spanningen kunnen
leiden, waarbij geweld in de (nabije) toekomst niet kan
worden uitgesloten. Geweld kent daarbij doorgaans geen
winnaars.
Buiten een rigoreuze schuldsanering zal
onze fysieke energie gericht dienen te zijn op
onderwijs, onderwijs en onderwijs alsmede onderzoek,
onderzoek en onderzoek alsmede innovatie, innovatie en
innovatie. Het gaat immers om onze blijvende
levenskwaliteit! Dat vereist veel inzet van alle
weldenkenden maar draagt ook bij tot solidariteit
geschraagd door een gemeenschappelijk doel en belang.
Dat zou dé ‘zending’ van deze tijd moeten zijn. Bij
succes kunnen we dan pas met recht van een echte
‘global village’ spreken.
Robert Broncel
copyright 25 maart 2009 |
