|
Beleggers blijken nog steeds met een onvoldoende
langere termijnvisie te zijn ‘uitgerust’. Het ontbreken van een
dergelijk inzicht is niet uniek, omdat het in den brede van alle
tijden is. Daarin schuilt precies de basis van alle lange cycli
die daarom kennelijk even onvermijdelijk als onafwendbaar zijn.
De homo sapiens reikt nu eenmaal altijd zo ver als z’n alter ego
hem toestaat. Dit was uitstekend begrepen door de Russische
econoom Kondratieff die het hierin opgesloten onafwendbare
cycluskarakter als geen ander heeft onderkend, getoetst heeft
aan eerdere cycli en nooit is tegengesproken behalve dan door
Stalin.
Terugkijkend lijkt het alsof de geschiedenis zich
daadwerkelijk dreigt te herhalen. Bovendien heeft het er alle
schijn van dat de implosie van het communisme in 1989 juist tot
de diepte van de huidige crisis heeft geleid. Immers, we dachten
toen dat daarmee het kapitalisme definitief had gezegevierd. De
vrije markt (w.o. privatiseringen) zonder voldoende ‘checks en
balances’ kreeg ruim baan. De kredietuitgifte steeg naarmate de
rente daalde. De risicoperceptie daalde evenredig mee. Intussen
hebben we hiervoor opnieuw de rekening gepresenteerd gekregen.
De fysieke ervaring van de vorige crisis in de jaren ’30 bleek
nog slechts geschiedenis te zijn.
Nadat de autonome economische groei stokte,
hebben de centrale overheden middels allerlei immense stimuli
het stokje weer overgenomen. ‘Dat ‘blijkt ook te werken’: het
Amerikaanse groeicijfer van het laatste kwartaal zou met maar
liefst 5,7% zijn gestegen zonder dat de consumptie,
werkgelegenheid, de kredietverstrekking en de vastgoedmarkt zijn
aangetrokken! Dat is dan geen ‘geringe prestatie(!)’ en daarop
is uiteraard dit jaar alle hoop gevestigd alsof een
systeemcrisis en een onbeheersbaar hoge schuldenlast er
nauwelijks meer toe doen.
In een recent interview met de Wall Street
Journal liet voormalig Witte Huis econoom Michael Boskin (ten
tijde van Bush Sr.) weten dat beleggers geen geloof meer kunnen
hechten aan de economische en financiële statistieken van de U.S.
overheid. Sterker, zei hij ‘het uitbrengen van dit soort
onjuiste en misleidende informatie is tendentieus en
gevaarlijk’.
Let wel, ten tijde van Bush Jr. verwerd dit euvel
van kwaad tot erger.
Gebakken peren
Een disproportionele schuldenlast is alleen
met lang en hard werken tot draagbare proporties terug te
brengen. Na de Tweede Wereldoorlog was de economische situatie
in Europa ook bar slecht met eveneens bizar hoge schulden.
Echter, toen verkeerden we in de ‘prettige situatie’ dat het
Amerikaanse Marshall Plan ons te hulp schoot om ons uit de
puinhopen te werken. Voorts werd West-Europa aaneengesmeed tot
een hecht blok tegen het communisme. Dat bracht extra motivatie
met zich mee. De Europese economie onder leiding van Duitsland
(das ‘Wirtschafswunder’) groeide als kool! Daarentegen zijn we
nu in een verzadigingseconomie beland en staat ons een
toenemende vergrijzing te wachten.
Daarbij komt dat het Oostblok uit elkaar is
gevallen en merendeels aansluiting heeft gevonden bij de EU. Dat
deel is eveneens in financieel zwaar weer terecht gekomen. Een
groeigenerator zoals in Europa na WO II en thans in Azië waar
men zich in rap tempo uit de armoede ontwikkelt, ontbreekt er
momenteel in het ‘vrije’ Westen.
De gebakken peren staan intussen klaar te worden
uitgeserveerd, terwijl we nog onvoorbereid zijn om de rekening
te vereffenen. Maar uiteindelijk ontkomt niemand het restaurant
zonder die te betalen, ongeacht hoeveel flessen champagne er
zijn versnaperd. Als niemand aanbiedt de rekening te betalen,
kan er nog wel even worden ‘doorgefeest’ maar dan……? Dat is in
feite de situatie waarin we thans verkeren.
De bankiers
Als we de zaak verder op z’n beloop laten en onze
centrale bankiers ons ‘goeie geld’ naar de kwaaie banks too
big too fail laten blijven smijten, wordt de kiem gelegd
voor sociale onrust. Op goed moment zal inspraak worden geëist
in het reilen en zeilen van ons geldwezen. Evenzeer zoals er ten
tijde van de Franse Revolutie (1789) meer inspraak in het reilen
en zeilen van de staat werd geëist. Toen werd de arrogantie van
de adel genadeloos afgestraft.
Rolden er ten tijde van de Franse Revolutie
letterlijk koppen, nu zou dat op z’n minst figuurlijk moeten
gebeuren met figuren als Bernanke(!) en Trichet (Wellink als
‘vazal’ doet er niet eens toe). Zij zijn niet meer dan
toezichthouders van regelgeving zonder voldoende oog te hebben
gehad op of zelfs hebben gezwegen over wat er in de markt
speelt. Toegegeven, hun mandaten waren niet afgestemd op de
jongste fatale ontwikkelingen en de vereisten van deze tijd. Het
ging toch altijd goed? Om te beginnen zou er in dit echelon als
eerste het mes moeten worden gezet. De tijd van pappen en
nathouden is definitief voorbij!
Obama’s nieuwe (anti) bankplan
Met zijn nieuwste plan de resterende banken w.o.
JP Morgan, Citigroup, Bank of America en Fells Fargo de
duimschroeven aan te draaien, hoopt Obama zijn reeds verspeelde
‘krediet’ bij het kiezersvolk te kunnen opvijzelen. Tevens wordt
hiermee de inmiddels ‘beruchte’ Glass-Steagall Act uit 1999
ontmanteld. Deze wet voorzag er feitelijk in dat de banken met
beleggers’ geld ‘voor eigen rekening’ konden gaan speculeren en
allerhande onverantwoorde producten in de markt konden zetten.
Hieronder vallen ook hedge funds en private equity
investeringen. Velen beschouwen deze wet als de oorzaak van de
huidige crisis maar deze was niet meer dan een katalysator. De
oorzaak ligt in het loslaten van de dollar/goudkoppeling in
1971. Als gevolg van die ontkoppeling verdween het onderpand van
de dollar, hetgeen de opvatting over papiergeld sterk heeft doen
wijzigen. Of zijn bankenplan doorgaat, valt te betwijfelen omdat
de grote banken dan niet meer aan de manipulatiespelletjes op de
beurs, edelmetaal - en grondstoffenmarkten zullen kunnen
meedoen. Daarmee breng je de beer in stelling.
Paal en perk aan de geldgroei
In essentie zal de geldgroei op een of andere
manier opnieuw gekoppeld moeten worden aan de ‘harde reserves’
alsmede de hoogte van de economische groei. Elk krediet vereist
immers een onderpand ter verzekering van aflossing c.q.
terugbetaling. Meer geld in omloop zonder onderpand produceert
meer schijngroei. Dat werkt buitengewoon verslavend en daardoor
zijn velen van ons ook schijnrijk geworden. Reden waarom de
huizenprijzen tot ver boven de verdiencapaciteit van de koper
zijn gestegen. Dat maakte evenwel niet uit zolang de
huizenprijzen bleven stijgen en de bank er nog een tandje
krediet bij deed. Op de beurs zag je bijgevolg de koersen
eveneens onevenredig stijgen.
Nieuw Bretton Woods
Het was bepaald geen toeval dat president Sarkozy
juist het afgelopen weekend heeft aangedrongen op een Bretton
Woods ‘nieuwe stijl’, duidend op nieuwe koppelingsafspraken.
Hoewel dit uiteraard niet werd uitgesproken, ligt hieraan de
angst voor een onstuitbaar inflatieproces (grondstoffen!) ten
grondslag aangezet door de behoeftegroei in Azië.
Het geloof in bankpapier
Geld in de vorm van bankpapier is niet anders dan
(staats)krediet. Dit woord is afkomstig van het Latijnse
‘credere’ = geloven = een abstractie die in papier is
geconcretiseerd (handiger dan bijvoorbeeld edelmetaal op zak,
niet?) maar ooit als een door de staat uitgegeven I.O.Y. in
edelmetaal. De bankindustrie is in de 13e eeuw
ontstaan in Siena, de toenmalige hoofdstad van Toscanië.
Door het loslaten van het ‘gouden’ onderpand
konden politici hun voordeel (leuke dingen voor de mensen)
putten, konden de centrale bankiers de geldpers ongelimiteerd
laten draaien met het gevolg dat bij de commerciële banken de
risicoperceptie achter de horizon verdween. John Kenneth
Galbraith’s gevleugelde uitspraak: ‘we compulsively associate
unusual intelligence with leadership of the great financial
institutions (‘we associëren bijzondere intelligentie
automatisch met leiderschap van de grote financiële instituten’)
bleek niet zo maar uit de lucht te zijn gegrepen.
Niets geleerd
De nu ontstane situatie doet inderdaad sterk
denken aan 1929 en volgende jaren. Toen de markt instortte, ging
de geldkraan aanvankelijk verder open. Eveneens deed zich de
vraag voor hoe lang er nog ‘anabole steroïden’ in ‘de patiënt’
konden worden gespoten. Men kwam na een paar jaar evenwel tot
het inzicht dat het financiële systeem niet te saneren viel door
schuld met meer schuld te ‘vergelden’. Keynes kreeg toen niet de
kans zijn theorie te toetsen. Als aanhanger van Keynes kreeg
Bernanke de mogelijkheid het gelijk van deze Britse econoom
alsnog aan te tonen. Volgens de laatste berichten ligt de
Amerikaanse schuldenberg intussen op een hoogte van een kleine
$60 biljoen (60.0000 miljard) en daar blijft het niet bij! De
ECB doet hierover wat Europa betreft het zwijgen toe. Die bouwt
liever een nieuw hoofdkantoor in Frankfurt voor € 1,4 miljard.
In het verleden heeft de bouw van een hoog en duur gebouw wel
eens een signaalfunctie gehad voor een grote economische
neergang.
Elliott Wave
Eén van de meest gevolgde economische
golftheorieën is die van Elliott Wave. De uitdragers bij uitstek
van deze theorie Robert Prechter en Robert McHugh spreken beiden
van een ‘cataclysmic bear market’. Zij claimen op grond van hun
bevindingen zelfs een zwaardere crash dan die van de jaren ’30.
De sterke stimuleringsmaatregelen van de overheid zouden deze
crash extra in de hand werken. Zij stellen dat het een illusie
is dat je een economie weer op gang brengt door middel van
datgene wat de stilstand heeft bevorderd: schuld!
De Long Wave Group
(‘the bigger the
top, the bigger the drop’)
De LW Group belicht de golfbeweging vanuit
historisch oogpunt. ‘De Kondratieff golfbeweging (1837, 1876,
1929) geldt als hun ‘Leitmotiv’. Zij zagen bovendien dat het
dieptepunt van de volgende crisis altijd dieper bleek dan het
dieptepunt van de vorige. Dat lijkt logisch bij een grotere
‘kredietbom’. Zoals bekend gleed de economie ten tijde van de
laatste grote depressiegolf in de jaren ’30 af naar een staat
van absolute lethargie’. De vraag is nog steeds hoe het zou zijn
gegaan zonder een Tweede Wereldoorlog en een daardoor
opbloeiende wapenindustrie. Achteraf bleek deze voor ons ‘een
weldaad’.
|
