|
|
|
|
|
SCHAAKMAT
(29
april 2011)
|
|
In de schaakwereld geeft de verliezer evenmin
graag toe dat de stelling tot “schaakmat” leidt. In z’n eerste
confrontatie met de pers was dat voor Bernanke weinig anders.
Deze persconferentie had tot doel twijfels over het failliete
Fedbeleid weg te masseren en daarin is hij bij een niet al te
kritisch journaille redelijk geslaagd. Met zijn afsluiting van ‘short
term pessimism’ en ‘long term optimism’ meende hij
het bankroete eindspel nog wel even zonder diepe scheuren in het
kleed des keizers te kunnen voortzetten.
Waarschijnlijk voelde hij zich gesterkt door het hart onder de
riem van collega Jean-Claude Trichet die in een radio-interview
vorige week zijn “vertrouwen” uitsprak in een goede afloop van
het tekorten- en schuldencircus in de V.S.
‘Wicked’ en ‘Tricket’ willen ons doen geloven dat
er wellicht nog een remise in zit maar de realiteit zal zelfs
nog geen “patje” kunnen toestaan.
|
|
|
|
Pompen of verzuipen
In het Global Financial Stability Report meldde
het IMF onlangs dat de financieringsnood van de ontwikkelde
economieën (V.S., U.K., Europa en Japan) thans zo groot is dat
alleen het doorrollen van schulden intussen een hoogte heeft
bereikt gelijk aan een kwart van de omvang van het gezamenlijke
bruto nationaal product. Hierin zijn uiteraard niet meegerekend
de ongedekte Amerikaanse schuldverplichtingen in de sociale en
medische zorgsectoren geschat op een slordige $60 biljoen (12
nullen), noch de schulden van de individuele Amerikaanse staten
waarvan er inmiddels 46 in een kennelijke staat van insolventie
verkeren, noch de uitstaande hypotheek- en bankschulden (ad
$3.600 miljard volgens het IMF) die de komende twee jaar in
concurrentie met de soevereine staten geherfinancierd dienen te
worden.
Extreem veel vraag naar kapitaal zou de rente
extreem moeten doen stijgen. Zo niet bij ‘uncle’ Ben. Een
hogere rente zou de herfinanciering van schulden onmogelijk
maken! Thans gaat ruim 10% van het budget op aan
rentebetalingen. Op een staatsschuld thans van ca. $15.000
miljard zou er bij een gemiddelde rente op staatsleningen ad
5,7% (op basis van de laatste 30 jaar) jaarlijks $855 miljard
opgaan (uitgaande van een stationaire staatschuld) of ca. 75%
van de huidige belastinginkomsten in de V.S. In plaats van het
schuldenplafond te verhogen zou om te beginnen beter het Witte
Huis op de veilinglijst kunnen worden gezet.
Als dan ook de economie met slechts 1,8% groeit met
tegenvallende belastinginkomsten in de slipstream drukt dat
extra op de begroting. Weliswaar wordt de groeidaling ten
opzichte van het laatste kwartaal van 2010 met 3,1% volgens
Bernanke als ‘transitory’ (van tijdelijke aard) gezien.
Maar ook de huizenmarkt met 2,1 miljoen ‘foreclosures’ is
volgens de S&P/Case-Schiller Index in februari in 20 steden met
maar liefst 3,3% gedaald, de grootste daling in één maand sinds
2009. Evenmin vermocht de officieel opgegeven werkloosheid van
8,8% (feitelijk is één op de zes Amerikanen werkloos; sinds 2008
zijn er 8,75 miljoen banen verloren gegaan!) indruk te maken.
Onstuitbare inflatie
De inflatie is als gevolg van de
onstuitbare grondstoffenstijging (lees: als gevolg van de
koopkrachtdaling van de dollar!) “iets” opgelopen in de orde van
2,1% tot 2,8%. Let wel, de inflatie wordt mede naar beneden
gedrukt door de huizenmarkt. Met een ‘core’ inflatie
van 1,3% tot 1,6% wordt deze “lichte” stijging ook als ‘transistory’
gezien in de verwachting dat de groei eerder zal af- dan
toenemen. Dit lijnt niet met de transistory’ groeidaling.
Deze “contradictio” werd tijdens de persconferentie niet aan de
kaak gesteld! Sterker: de inflatie is bepaald niet ‘transistory’!
|
|
 |
|
De trage groei vormde voldoende aanleiding om de
QE2 kraan vooralsnog open te laten staan. Daarmee wordt dus aan
het voorgenomen opkoopprogramma ($600 miljard van de $900) aan
staatsschuld vastgehouden, terwijl er al sinds 2008 een slordige
$1,4 biljoen “tegenaan” was gegooid. Dat is na 2 jaar al met al
weinig groei voor veel geld! De gang van de dollar liet zich
raden. De monetaire onevenwichtigheden worden hiermee
internationaal aangescherpt.
Malversaties
Kennelijk was de recente dreiging tot verlaging
van de triple-A kredietstatus van de V.S. door het S&P rating
bureau niet meer dan een schot voor de boeg die door Washington
voor kennisgeving werd aangenomen. Moody’s hield zich zelfs
muisstil. Maar ja, wat zijn uitspraken van deze bureau’s nog
waard nadat ze in 2007 en 2008 driftig lagen te slapen en alle
‘toxic debts’ een triple-A rating bleven meegeven toen de
huizenmarkt door de hogere rente al bezig was in te zakken. Het
gevaar zou “aanvankelijk” alleen hypotheken betreffen die voor
100% waren gefinancierd en dat was ‘peanuts’ vergeleken
bij de totale markt. In de geschiedenisboekjes zullen deze
“fraai” verpakte financiële producten als de grootste
bankmalversaties ooit worden geboekstaafd.
Ministerieel zoethoudertje
In antwoord op de daling van de dollar bevestigde
minister van Financiën Tomothy Geithner voor de Council of
Foreign Relations onlangs nog zijn inzet voor een “sterke”
dollar met woorden als: ‘as long as I’m in the job we will
never embrace a strategy of trying to weaken our currency to try
to gain economic advantage’; that’s not in the interest of the
United States or the world and wouldn’t work anyhow’ (zo
lang ik aan het bewind ben zullen we nooit een strategie omarmen
om onze valuta te verzwakken teneinde er economisch voordeel mee
te behalen; dat is niet in het belang van de V.S. of de wereld
en zou hoe dan ook niet werken).
Voorts zei hij dat ‘the U.S. needs a credible
strategy to reduce its budget deficits over time, without moving
too quickly and choking of economic recovery’ (de V.S. dient
over een geloofwaardige strategie te beschikken om de schuld op
termijn terug te brengen zonder dat overhaast te doen om een
economisch herstel niet in de weg te staan). Met deze “loze
woorden” legt hij weliswaar de vinger op de zere plek, maar ze
zijn tegelijk een duidelijk signaal “de uitgang op te zoeken”.
Immers, de afgelopen jaren was dit krek de insteek en ook nu
heeft Bernanke aangegeven voor deze optie te blijven kiezen!
Dilemma
Wordt het schuldenprobleem aangepakt dan dienen
er (desnoods gefaseerd) enorme verliezen te worden genomen met
name door institutionele beleggers als banken, verzekeraars,
pensioen- en andere fondsen hetgeen zou kunnen leiden tot een
dodelijk deflatie scenario. Gevolgen: de economie met dalende
prijzen en de beurs zakken weg, de belastingen moeten omhoog, de
valuta wint aan koopkracht en staatsobli’s worden weer
geloofwaardig, de werkloosheid stijgt, terwijl edelmetaal en de
grondstoffenprijzen dalen. Indien omgekeerd de schuld met schuld
wordt “vergeld” (QE) dan loopt de schuld zonder een solide
economisch draagvlak (zie hieronder de vermogensopsomming van de
V.S. zoals uiteengezet op de presentatie voor studenten van de
Erasmus Universiteit op 13 april j.l.) steeds verder op.
|
|
* 8.133 ton goud voor zover dat nog in Fort
Knox ligt maal de op dat moment geldende
goudprijs ad $1.470 per troy ounce is
bijna $400 miljard
* 725 million vaten olie in reserve
(volgens de IEA) = $90 miljard
* de valutareserve van $135 miljard
(volgens het IMF)
* belastingopbrengsten ter grootte van
$1,125 miljard (volgens opgave van ministerie van
Financiën).
Bij optelling van deze vermogensbestanddelen
afgezet tegen de getaxeerde herfinancieringsoperatie
van totaal $3.500 miljard komt de Amerikaanse
belastingbetaler pas weg met een belastingtarief van 200%.
Lees meer in de presentatie.
|
|
Gevolgen: de valuta daalt, de inflatie stijgt
(door import), het vertrouwen in staatspapier daalt, de beurs
blijft op peil, edelmetaal en grondstoffenprijzen stijgen. Het
belangrijkste is evenwel dat de economie een matige en
kunstmatige groei laat zien waardoor het lijkt of het allemaal
wel meevalt totdat door wegvallend vertrouwen, een gering
voorval of oorlog de bom barst.
De allesoverheersende vraag
Het deflatiescenario zal onder Bernanke niet
spelen daar hij uitgebreide studie heeft gemaakt van “de feilen”
van het monetaire beleid in de jaren ’30. Dat Trichet anderzijds
intussen wel aan de renteknoppen draait, is hem ongetwijfeld
door de Duitsers in Frankfurt ingefluisterd gegeven hun
traumatische ervaringen met de hyperinflatie in de jaren ’20.
Het risico van renteverhogingen in Europa brengt echter met zich
mee dat de PIIGS straks buiten de boot vallen. Dit is voor de
Duitsers ondergeschikt aan het (hyper)inflatie scenario.
Bovendien heeft het huidige Europese beleid ook niet meer
opgeleverd dan een netto Nationaal Inkomen van een slordige €200
miljard tegen een schuldgroei naar ca. €1.900 miljard, dit
volgens de laatste gegevens van de centrale bank. Voorts dient
er rekening te worden gehouden met een werkloosheid binnen de
eurozone oplopend tot net onder de 10%.
De allesoverheersende vraag valt niet weg te
denken wie er straks nog staatspapier wil blijven kopen in een
volstrekt geïnfleerde valuta. Als de rente niet kan worden
verhoogd dan resteert de centrale bank deze schuld voor haar
rekening te nemen (monetariseren), de koopkracht verder te laten
eroderen, de valuta te laten depreciëren (niet devalueren want
dat is het gevolg van een maatregel), terwijl alle hierin
uitgedrukte goederen aan inflatie komen bloot te staan.
Aziatische landen als China en Japan zullen onder deze
omstandigheden nog maar weinig puf hebben om dit soort schulden
te willen blijven financieren. De Chinezen hebben intussen
aangekondigd hun reserves te willen diversificeren, terwijl de
Japanners na hun rampspoed wel even genoeg aan zich zelf hebben.
Verslaving
Wanneer het vertrouwen in de muntstabiliteit niet
kan worden hersteld dan zal dit diepe sporen trekken bij alle
houders van het onderhavige schuldpapier zoals banken,
verzekeraars, pensioen- en andere fondsen. De uiteindelijke
rekening zal zoals altijd bij Piet Pineut worden neergelegd.
|
|
Hoe verslavend quantitative easing
werkt, moge blijken uit: |
|
-
|
het zorgde voor een ongelimiteerde ‘pool’ aan
middelen voor insolvente financiële instituten om geld te kunnen
lenen tegen een nagenoeg nul rentetarief om dit om te zetten in
staatspapier tegen 2% - 3% |
|
- |
de banken konden daarmee hun ‘toxic debts’ aan de
staat overdragen |
|
- |
banken hadden
daarbij ook nog de taak de beurs op peil te houden en dat lukte
prima! |
|
- |
doordat sparen niets meer opleverde, moest al het beleggingsgeld
de beurs op |
|
-
|
een tot het “oude niveau” gestegen beurs* bood de
illusie van een volledig herstel maar vooral bedoeld om de
institutionele beleggers (w.o. pensioenfondsen en ook
verzekeraars) weer ‘in de boot te krijgen” |
|
- |
vanwege de gedaalde munt kon het exportgerichte bedrijfsleven de
winst fors opvoeren. |
|
* de waarde van de Amerikaanse beurzen ligt met
ca. $14.000 miljard op bijna dezelfde hoogte als het Amerikaanse
BBP; de vraag luidt hier of een dagelijkse omzet van gemiddeld
$6 miljard deze beursomvang wel rechtvaardigt? Volume is immers
het wapen van de ‘bull’!
De Fed weet als geen ander dit morbide QE
spelletje pas te kunnen opgeven op het moment dat de economie
weer op eigen benen autonoom kan groeien. Zo dit niet het geval
is – dat blijkt o.m. uit de banen- en de huizenmarkt – wordt het
inflatierisico met verdere QE steeds groter. Daar inflatie de
schuld doet verdampen heeft het er alle schijn van dat de V.S.
uiteindelijk hiervoor opteert met desastreuze gevolgen. Voedsel
en energie worden vervolgens als maar duurder zodat op goed
moment het “koppensnellen” niet zal uitblijven.
Conclusie
De centrale overheden “bijgestaan” door hun
bankiers staan voor twee “foute” opties met een droge giftige
cocktail:
-
of doorgaan met het huidige ruime monetaire beleid met
(hyper)inflatie op de koop toe leidend tot stagflatie en
algemene verarming
-
of stoppen met dit beleid door schulden te herstructureren
met een (heftig) deflatie scenario eveneens leidend tot een
stevige verarming.
|
|
One way or the other
komt in dit morbide spel het schaakmat steeds nadrukkelijker in
zicht!
Pas bij een nieuwe stabiele en betrouwbare
mondiale reservevaluta die prijsstabiliteit kan afdwingen kan er
worden begonnen met orde op zaken te stellen. Nu de dollar als
de de facto reserve valuta in feite z’n laatste oortje
heeft versnoept, de euro eveneens in ernstige problemen verkeert
en de Chinese munt nog over te weinig spankracht beschikt, is er
niet één ander alternatief voorhanden dan het “aloude“ goud met
zilver in de bijwagen als het verfoeide ‘barberic relic” opnieuw
te omarmen. Deze metalen zullen afgezet tegen de huidige
uitstaande schulden een geheel andere tegenwaarde krijgen. Zie
ook de Erasmus presentatie onder de vraag “in hoeverre
valuta’s in koopkracht kunnen afnemen”.
Advies
Wees de komende maanden op alles voorbereid,
inclusief een terugvallende beurs die à la 2008 alle
vermogens-bestanddelen inclusief het edelmetaal opnieuw naar
beneden kan sleuren.
|
|
 |
|
Juist nu de euro weer “even leuk meedoet”, hou
voldoende cash aan om straks goedkoper te kunnen inslaan en
sluit niet uit dat bij een omslag (de echte crisis!) de centrale
regering in een poging orde op zaken te stellen tot confiscatie
van ons edelmetaal alsmede buitenlandse activa kan overgaan. In
de V.S. wordt hierover intussen “openlijk” gefluisterd! Azië met
Singapore voorop is dan de veiligste regio.
Robert Broncel
Copyright, 29 april 2011
|
|
|
|
|
|
|
