ANDERE TIJDEN XX
(5 september 2019)

Op weg naar de ‘roaring twenties’ anno 21^e eeuw beginnen de centrale bankiers na ruim tien jaar met tegenzin in te zien aldoor aan een “dood paard” te hebben getrokken. Of: ze wisten het wel maar meenden hiermee tenminste uitstel van executie te kunnen bewerkstelligen. ‘Extend and pretend’! Dat is inderdaad  gelukt, zij het tegen een bijzonder hoge prijs nu de schuld sinds 2008 mondiaal met een factor drie is opgelopen! Wie draait hiervoor op?

Betekent dit dat een (eventueel) voortschrijdend inzicht ook tot een ander beleid gaat leiden? Daar lijkt het in ieder geval niet op nu juist opnieuw wordt geopteerd (onder druk van Trump) voor nog lagere rentes. Ook Draghi en opvolgster Lagarde denken die kant uit. Dat gaat wederom ten koste van de spaarders en pensioenfondsen maar ook de banken komen steeds meer in het nauw, terwijl de risicoperceptie meedaalt! Dit alles is bij de centrale bankiers maar al te bekend maar niets doen dan wel de rente juist hoger bijstellen leidt vrijwel direct tot deflatie en stagnering van de economie. Andere “smaken” dan de handdoek in de ring gooien, zijn er niet. Behalve kiezen voor een ‘reset’ maar dat gaat met gevoelige woelingen in alle toonaarden gepaard die men liever uit de voeten blijft gaan. .

Hoe verder?

Intussen is het zoeken naar mogelijk andere oplossingen om uit deze bijzonder benarde situatie te ontsnappen nooit verder gekomen dan het Japanse scenario sinds 1989 te volgen toen de Nikkei van 40.000 punten afgleed naar beneden 10.000 punten en zich met veel pappen en nathouden slechts gedeeltelijk wist te herstellen.

Voorafgaand aan de bijeenkomst van de centrale bankiers in Jackson Hole vorige maand liet Larry Summers als voormalig hoofd van de National Economic Council onder president Obama er geen misverstand over bestaan door te verklaren dat ‘the central planners are impotent and there’s nothing anyone can do to save the world from doom’.

De bijna ex-gouverneur van de Bank of England Mark Carney zag ook niet veel muziek meer in de huidige rol van de dollar als ’s werelds reservemunt. In dat kader sprak hij zelfs van de ‘dollar’s destabilizing reserve status in the world economy’. Voorts was hij van mening dat de centrale bankiers zich zullen moeten beraden omtrent de vervanging van de dollar als “hegemonie”valuta. Hierbij dacht hij aan Facebook’s digitale Libra en ook aan IMF’s muntenmandje SDS (Special Drawing Rights). Dat gaat in beide gevallen niets opleveren daar dit mandje niets anders bevat dan “failliete” valuta’, met de dollar als belangrijkste onderdeel.

Het is bovendien volstrekt ondenkbaar om “een club” als Facebook te installeren als uitgever van een wereldmunt. Ook memoreerde hij bitcoin maar die zal dan wereldwijd toch eerst gereguleerd moeten worden en bij voorkeur onder toezicht van het IMF worden gesteld. Zonder een verdere referentie is dit geen optie ‘if worse comes to worse’.

Goud*

Het meest voor de hand liggend blijft om goud middels een noodzakelijke revaluatie opnieuw als eeuwenoud en beproefd koopkrachtanker in te voeren. Alleen ditmaal komt er een bijzonder hoog prijskaartje aan te hangen. Immers, de uitstaande schuld zal hoe dan ook op enige wijze geaccommodeerd dienen te worden om deze in het nieuwe systeem “een draaglijk aanzien” te geven. Die schuld valt niet weg te poetsen, zelfs niet in de wetenschap dat invoering gepaard zal gaan met een heftige inflatie en wellicht sociale onrust! Ongeacht voor welke oplossing wordt geopteerd, valt aan schuldsanering niet te ontkomen!  Behalve in Azië waar men veel beter is toegerust op een monetaire aardverschuiving en goud al sinds mensenheugenis als bakermat van het monetaire systeem dient.

Ondanks de thans teruggevallen Chinese munt als gevolg van de handelsoorlog met de V.S. geniet ook bij Carney de renminbi als een mogelijk fiat alternatief van de dollar. Maar die munt staat thans nog ver af van het moment om de reservestatus over te nemen. Zie ook mijn vorige columns. Niettemin geldt dit voor China als een lonkend perspectief temeer daar het aandeel van de dollar in de mondiale economie terugloopt. Evenwel kennen we de figuur die hier mordicus tegen zal zijn: president Trump die zich realiseert dat MAGA (Make America Great Again) in dat geval zal ontaarden in MASA (de ‘S’ staat voor Small).

Het is in dit kader wellicht goed even stil te staan bij ‘the shift’ van het pond sterling als reservevaluta naar de dollar in de vorige eeuw. De disruptie als gevolg van WO I bood de V.S. de mogelijkheid haar invloedssfeer ten koste van Europa (U.K.) uit te breiden. Tot dan toe verliep de handel in Britse ponden. Uitbreiding van deze invloedssfeer werd bestendigd door Bretton Woods (1944) met de dollar als de nieuwe wereldreservemunt gedekt door goud. Die koppeling werd destijds vastgelegd op 1/35 ounce of anders: een troy ounce was gelijk aan $35. Na de ontkoppeling in 1971 is de koopkracht van de dollar zienderogen achteruit gehold en bedraagt thans niet meer dan ruwweg 1/1500 van een ounce. Met de ‘reset’ in het verschiet kom je wellicht uit op een breuk van 1/10.000^e, althans naar algemene verwachting.

‘Reset’

Gezien de Amerikaanse belangen zal een ‘reset’ waarschijnlijk niet vrijwillig tot stand komen, maar waarschijnlijk door een reeks van opeenvolgende ontwikkelingen worden afgedwongen. Een soortgelijke ontwikkeling deed zich ook voor ten tijde van het interbellum toen door gebrek aan coördinatie tussen de monetaire beleidsmakers een groot tekort aan liquiditeit ontstond dat de ernst van de Grote Depressie nog eens versterkte en in feite de aanzet tot WO II vormde.

Onze oorspronkelijke munt (de gouden florijn uit Florence, vandaar de afkorting “f” of  “fl) speelde in de Gouden Eeuw eveneens een dominante rol. Die Gouden Eeuw kwam niet bepaald uit de lucht vallen. Je zou kunnen zeggen dat de 80-jarige oorlog als een soort ‘blessing in disguise’ gold die de Hollanders “het voorrecht” verschafte het door de Portugezen en Spanjaarden veroverde goud en zilver op de ‘American natives’  onderweg op zee zo veel mogelijk afhandig te maken (Piet Hein).

Zonder deze buit zou de handel met de Oost nooit op gang zijn gekomen. Immers, de Aziaten kenden maar één betaalmiddel dat tot op de dag van vandaag op elke hoek van de straat nog steeds verkrijgbaar is en vooral als sociaal vangnet dient!

Hoe betrekkelijk de reservestatus van een munt in het verleden is geweest, moge blijken uit onderstaande chart over een periode van een slordige 700 jaar. In deze periode overleefde een wereldvaluta gemiddeld maar net iets meer dan een eeuw. Wel dient hierbij aangetekend te worden dat behalve de dollar geen enkele valuta ooit die officiële status van reserve valuta heeft gekend. Goud was immers altijd de onderliggende valuta.

Het is sinds de door Nixon in 1971 geïnitieerde (tijdelijke zoals hij zei) ontkoppeling altijd een drogreden geweest het goud af te schilderen als een barberous relic ten faveure van de ook toen al “redelijk uitgewoonde” dollar. Dat stempel werd in elk geval in Azië nooit serieus genomen! Bij een ‘reset’ zal China als grootste ‘gold hoarder’ en producent ongetwijfeld in ‘the world economic driving seat’ plaats nemen. De V.S. is dan in die rol uitgespeeld! Voor Europa verdient het om die reden serieuze overweging om op die ontwikkeling te anticiperen.

Vooralsnog is het belangrijk om in de eerste plaats de verdere ontwikkelingen in de V.S. onder de loep te blijven houden, nu dit land zich meer en meer in de periferie van het huidige monetaire systeem heeft weten te manoeuvreren. Afgezien van het afnemende vertrouwen in de dollar dat is af te lezen aan de prijsontwikkeling van goud, of beter omgekeerd aan de koopkrachtdaling van de dollar, is er ook mondiaal sprake van afnemend vertrouwen in de kunsten van de beleidsmakers zoals de Fed maar ook in het Capitol in Washington DC. Het is opmerkelijk dat Trump zich ondanks de vele decreten (buiten het Congres om) en “zondes” uit z’n privéleven dermate goed weet staande te houden dat steeds meer in- en outsiders hem een goede kans geven ook z’n tweede ambtstermijn vol te maken. In het buitenland wekt hij niettemin steeds meer argwaan en wantrouwen die bijdragen tot een zekere isolatie. Tegen die achtergrond laat de Chinese regering de verdere ontwikkelingen rustig op zich afkomen.

Meer ammunitie voor een ‘reset’

Centraal staat daarin het feit dat de centrale banken hun laatste oortje, in casu  “de rente” hebben versnoept. Of er nog veel tijd van uitstel zal zijn, wordt intussen door Bank of America ernstig betwijfeld. Op onderstaande chart wordt een vergelijking gemaakt met 2008, toen er op zoek naar veiligheid een grote uitstroom plaats vond van aandelen naar obligaties. Er zijn onderweg naar 2019 meerdere van dat soort momenten geweest maar naar het lijkt, zou de uitstroom in de afgelopen drie maanden misschien een vingerwijzing kunnen zijn.

Deze ‘outflows’ vinden doorgaans plaats wanneer de beurs op of nabij een hoogtepunt staat en de belegger voor meer zekerheid kiest, ook al brengt dat niets op. Daarop volgde dan doorgaans een beleidswijziging van de centrale bank zoals hieronder wordt geschetst. Onder de huidige omstandigheden zullen de centrale banken niets anders kunnen doen dan opnieuw voor NIRP (Negative Interest Rates Policy) kiezen in de wetenschap dat dit absoluut niets meer oplevert dan het aantoonbare failliet van het centrale bankenbeleid.

Het negatieve risico ligt in het imploderen van de bond bubbel bij verder stijgende bondprijzen als gevolg van een verder stijgende vraag, waarop de centrale banken meegaan. Vroeg of laat houdt het geloof op, terwijl de gehele wereld nog verslaafd is aan een ultra lage rente die op zich al symptomatisch is. De rente als de prijs van het geleende geld geeft nadrukkelijk aan dat het fiduciaire geld z’n tijd ruimschoots heeft gehad!

Een ander risico schuilt in de extreem hoge bedrijfsschulden met een omvang van ruim $9 biljoen (12 nullen!) of bijna de helft van het Amerikaanse BBP wederom grotendeels gefinancierd tegen ultra lage rentevoeten. Ook dit fenomeen kan als ‘pinchitter’ dienen en zal  in dat geval de beurs als een lawine overrompelen versterkt door de talrijke ETF’s.

De verdere punten van zorg zoals de afzwakkende wereldeconomie, de inmiddels stuurloze Fed, de handelsperikelen, de nog niet uitgeklaarde situatie in Hong Kong, Brexit en Argentinië als nieuw punt van aandacht zijn genoegzaam bekend. Bij elkaar vormen ze een tamelijk onoverzichtelijke mêlee van onzekerheden, waarin één vonkje genoeg is om Andere Tijden ‘overnight’ in beweging te brengen.  

Robert Broncel

Copyright, 5 september 2019

NB. deze column wordt ook verzonden aan DNB president Klaas Knot.

Goud*

Als voorbeeld: dit is het gevolg van incompetent staatsbestuur

Reuters
Tuesday, September 3, 2019

CARACAS, Venezuela -- Gold reserves held by Venezuela's central bank fell by $1 billion in the first half of 2019, official data released this week showed, amid opposition accusations that the government is selling the precious metal abroad to raise revenue in the face of U.S. sanctions.

The value of the gold bars in central bank vaults fell to $4.62 billion, down 18.5% from $5.67 billion dollars at the end of 2018 -- the lowest in 75 years, according to bank data.

The drop corresponds to a decline of 26.36 tons of gold from reserves, leaving the bank with about 102.40 tons. About one-third of that is held by the Bank of England.

Disclaimer Portefeuille 

Hoewel alle berichtgeving alsmede de fondsprofielen met de grootste zorg worden samengesteld en uitgebracht, kunnen geen waterdichte garanties worden verstrekt. Wel wordt de berichtgeving vanuit eigen bron zowel als van externe professionele research pas na due diligence naar buiten gebracht. De deelnemer is te allen tijde zelf verantwoordelijk voor de opvolging alsmede de aan- en verkoopbeslissingen die hij/zij hieraan ontleent. 

Het portefeuillebeheer blijft onder het ressort van Robert Broncel, waarbij de deelnemer de vrijheid heeft al dan niet opvolging te geven aan de aanwijzingen ter zake. Het kan voorkomen dat door onvoorziene omstandigheden berichten te laat worden opgenomen zonder dat hiervoor verantwoordelijkheid kan worden genomen. Voorts zal de waarde van de portefeuille fluctueren en kunnen er nooit garanties voor de toekomst aan worden ontleend. 

Het intellectueel eigendom van de portefeuille, analyses en copyrights liggen bij Robert Broncel. Verder mag er zonder toestemming NIETS van deze site worden gekopieerd of op de een of andere wijze elders worden weergegeven.

2019 © Robert Broncel