Tot voorkort dankten we onze welvaart aan de
economische groei. Thans lijkt dit kennelijk ook via de
geldgroei te ‘lukken’. Daarmee kon de ‘recessie’ onder de mat
worden geveegd en zijn analisten (in Amerika cheerleaders
geheten) en beleggers weer opgelucht. Dus de afdaling in het
najaar van 2008 was achteraf niet veel meer dan een
schrikreactie na de val van Lehman. Middels de beursinjecties
kon dat ‘vlekje’ intussen weer grotendeels worden weggewerkt.
Wie had dat vooruit gedacht? Wat manipulatie al niet vermag!
Manipulatie op alle fronten
De manipulatie gaat vrolijk door, waarbij de
schuldcreatie middels de geldpers (‘quantative easing’, ‘monatizing’)
een nooit eerder vertoonde omvang kent. De schuld op
schuldcreatie wordt gezien als een noodzakelijk kwaad om de
economische motor weer op gang te krijgen. Hiertoe zijn alle
middelen geheiligd inclusief het verkwanselen van de financiële
toekomst van ons nageslacht. Achter de coulissen speelt de
zogeheten President’s Working Group on Financial Markets
populair aangeduid met het Plunge Protection Team. Dit ‘groepje’
werd na de Wall Street Crash in 1987 door toenmalig president
Reagan in het leven geroepen om de beurs weer in het gareel te
krijgen.
Binnen de overlevingsstrategie speelt dit Team al
geruime tijd een uitermate belangrijke rol. Zo wordt onder aan-
en uitvoering van Goldman Sachs de beurs voortdurend middels
flitstransacties aangestuurd. Hun software is zodanig ontwikkeld
dat men te allen tijde volledig op de hoogte is van alle
ingelegde koop- en verkoopopdrachten (voorkennis!). Dit wordt
wel predatory trading genoemd. Daartoe draagt de Federal
Reserve Board (FED) zorg voor uitgebreide liquiditeiten om de
beurs ‘verder te onderhouden’. Wat gaat de beurs straks doen na
het stopzetten van deze acties? De rente zal hoe dan ook
stelselmatig laag worden gehouden. Elke verhoging is letaal!
Zie ook de manipulaties in de edelmetaalmarkt in
mijn laatste column ‘Goud als speelbal of beter speelval’.
Volgens een vast patroon beweegt de goudprijs naar boven
maximaal met niet meer dan 2% per dag, waarna de dag daarop nog
een stijging van 1% is toegestaan.
Maar ook met betrekking tot de verstrekking van
de werkloosheids-, inflatie-, BBP-en vastgoedcijfers wordt er
stelselmatig met voorbedachte rade gegoocheld en ‘gevogeld’.
Daar dit onderwerp al eerder in deze context aan de orde is
geweest, ga ik hierop nu niet verder in.
De noodzaak hiertoe is ingegeven om rust aan het
front te houden. Vooralsnog blijkt het geloof in een goede
afloop te kunnen standhouden. Van de andere kant dienen we wel
bij de les te blijven, omdat de ontwikkelingen in een steeds
grotere stroomversnelling geraken.
De breedschalige manipulatie heeft enerzijds tot
doel om schuldimplosie te voorkomen en het vertrouwen in de
dollar te schragen. In dat kader dient een stijging van
edelmetaal en andere commodities coûte que coûte te worden
tegengegaan. Zonder deze manipulaties zou het gedaan zijn met de
huidige ‘rust’ op de markten en zou het inflatiespook reeds
volop heersen.
Hoop
Voorts is er hoop gevestigd op de ‘derde wereld’.
Juist waar de ‘eerste wereld’ verstrikt is geraakt in een
tumultueuze kredietgroei die de economische groei ver te boven
ging, laat de ‘derde wereld’ nu precies het omgekeerde beeld
zien. Daar is niet alleen sprake van een sterke economische
groei maar tegelijkertijd van een sterke groei van de financiële
reserves, ook in de vorm van edelmetaal! Opvallend: in het
Westen is de vraag naar goud juist afgenomen.
Zetten we de participatie van de ‘derde wereld’
op ruwweg één derde van de wereldeconomie dan lijkt die hoop
toch wel iets te hoog gegrepen. China mede gedwongen door de
afnemende export naar het Westen zet intussen vooral in op de
thuismarkt en de rest van Azië alsmede op Zuid-Amerika en
Afrika. Dat is ook logisch in verband met de
grondstoffenbehoefte. De V.S. moet niet zeuren over een te
goedkope yuan. Deze is tussen juli 2005 en juli 2008 al met 21%
gestegen totdat de Chinese regering dit proces heeft gestopt
vanwege hun exportindustrie.
IJdele hoop
Wat tot dus ver te veel buiten beeld blijft, is
de onhoudbare situatie in de ‘tweede wereld’, Japan. Dat komt
voort uit de ijdele hoop dat dit land zich weer zou kunnen
optrekken aan de niet aflatende groei in China. Echter, Japan is
met een staatsschuld van omgerekend $10 biljoen absoluut
wereldleider. Deze schuld is bijna even hoog als die van de V.S.
met dien verstande dat Amerika’s BBP bijna drie maal zo groot is
als dat van Japan. Volgens de CIA World Book heeft Japan de
hoogste schuld/BBP-verhouding na Zimbabwe. Bijna een kwart van
deze schuld of bijna de helft van het BBP dient nog dit jaar
geherfinancierd te worden.
Als deze ‘roll over’ niet tegen de huidige lage
rentevoet slaagt dan is een hogere rente onafwendbaar, tenzij de
Japanse centrale bank overgaat tot een grootschalige dumping van
Amerikaanse Treasury’s. Door welk land zullen die grotendeels
moeten worden opgenomen? U raadt het al, natuurlijk door de
Amerikaanse centrale bank. Uiteraard zijn er daar ook geen
middelen voorhanden om deze ‘lading’ op te nemen. Maar met de
toch openstaande geldpers hoeft dat ‘vanzelfsprekend’ geen
malheur te zijn.
Lenen en uitlenen
De enige kopers van Treasury’s zijn de Fed, de
Bank of England (die dit schuldpapier iets meer ‘krediet’ geeft
dan het eigen schuldpapier), de commerciële banken die ‘voor een
drol’ van soms maar 0,1% bij de centrale bank kunnen lenen om er
gemiddeld 3½% mee te vangen en de Chinezen inclusief Taiwanezen
vanwege hun (nog) gekoppelde munt.
Finale di Basta
Wel zou de verdere teloorgang van de dollar als
reservevaluta met de Japanse wantoestand steeds meer op gang
kunnen worden gebracht. Zoals eerder in deze column uitgesproken
doemt daarmee het spook van de valuta collapse op als
eindstadium van de optelsom van alle hieraan voorafgegane
bubbles (vastgoed, krediet, schuld). Voor zover u er belang
bij heeft, kunt u de yen shorten. De vraag is evenwel
gewettigd om dat dan ook niet tegelijk te doen voor de euro, de
dollar en het pond sterling. Het zijn immers alle IOYN (I Owe
You Nothing) valuta’s geworden. Zoals gisteren op Zero Hedge
stond vermeld, spelen de belangrijkste centrale bankiers hun
World Series of Poker met als inzet de ‘Default of Sovereign
Debt’ en het einde van de ‘domestic fiat currencies’ in de
slipstream.
Dat impliceert dan wezenlijk tevens het einde van
de 400-jarige hegemonie van het Westen over het de rest van de
wereld met grote gevolgen voor de levensstandaard in onze regio.
Geketend aan schulden
Immers, de uitstaande schulden noch de rente
kunnen ooit worden terugbetaald. Voor de V.S. hebben we het dan
over $12,6 biljoen (waarvan 36% slechts een looptijd heeft van
één jaar), verder ca. $60 biljoen aan ongedekte
schuldverplichtingen (zorg, onderwijs, pensioenen) plus een
jaarlijks (huidig!) tekort op de lopende rekening van $1,6
biljoen, de vastgoed perikelen niet meegeteld en een totale
schuldverplichting aan de rest van de wereld van $4,8 biljoen.
Dus totaal een kleine $80.000.000.000.000. Voor
Europa in totaliteit zal er ongetwijfeld een iets lager bedrag
uitstaan maar ook hier zitten we aan gigantische schulden
geketend. De Bank of International Settlements (BIS) in Basel,
de bank der centrale banken, heeft uitgerekend dat de V.S. per
jaar gemiddeld een budget surplus van 4,3% zal moeten laten zien
gedurende een periode van tien jaar (dus elk jaar opnieuw) om
de schuld niet verder te laten oplopen.
Volgens Bill Gross, co-oprichter van PIMCO, ’s
werelds grootste obligatiefonds is er maar één manier om onder
deze excessieve schuldenlast uit te komen en dat is door
inflatie, devaluatie en/of door exorbitante belastingheffing.
Inflatie is onder deze omstandigheden gunstig omdat de schuld
hiermee erodeert ten nadele van de crediteur. Inflatie is echter
nogal nadelig voor de koopkracht. Een andere optie is devaluatie
van de munt met in wezen dezelfde gevolgen. Devaluatie van de
dollar is evenwel lastig gezien de koppeling van de Chinese
munt. Inflatie initiëren in een deflatoir proces kan bij een
snelle monetaire expansie zoals nu acuut leiden tot
hyperinflatie. Verdere afroming van de koopkracht middels
belastingheffing is evenmin een aanlokkelijke optie.
Winnaars bij inflatie
- Houders van een hypotheek met een lange
relatief lage rente; zij betalen terug in steeds
geringer koopkracht
- houders van een consumentenkrediet met een
relatief lage rentevoet
- houders van aandelen die in zekere mate
beschermd zijn omdat de stijgende prijs van
goederen doorgaans doorwerkt in de waardering
van aandelen maar ook niet meer dan dat
- beleggers in commodities die de prijsstijging
weten bij te houden
- beleggers in edelmetaal
Verliezers bij inflatie
- de consument zonder
een drijfanker van edelmetaal of commodities
- de houders van een spaarrekening, obligaties
of een ander vast inkomen
- gepensioneerden die afhankelijk zijn van een
vast en niet inflatievast pensioen.
Deflatie
Waarom geen deflatie? Wel, de technische
definitie van deflatie is het dichtdraaien van de geldkraan
zoals in de jaren ’30 gebeurde. De gevolgen daarvan zijn
genoegzaam bekend.
Thans wordt het andere scenario van de
ongebreidelde geldpers in combinatie met ongekende
overheidsstimuli uitgeprobeerd, straks eindigend in een nog
rampzaliger scenario.
Einde van de ‘papieren standaard’?
Het einde van de papieren standaard werd in 1971
ingeluid met de loskoppeling van het goud. Nadien werd
zoetjesaan de koopkracht groots uitgehold, terwijl de dollar nog
steeds als algemeen ruil- en reservemiddel wordt geaccepteerd.
In 1971 kocht je de Dow nog voor 30 ounces, thans voor slechts
10 ounces. In de geschiedenisboekjes zal men zich later afvragen
hoe het in godsnaam mogelijk was dat domheid zó lang heeft
kunnen standhouden. Sterker, dat er zelfs 30 jaar na 1971 een
puur gekunstelde valuta als de euro voet aan de grond heeft
kunnen krijgen.
Let wel, het gaat om munten die geen enkele
dekking kennen anders dan hun BBP. Als dan de schulden naar de
kroon van het BBP stijgen c.q. overstijgen (hetgeen van alle
tijden is!) dan blijven deze munten vooralsnog algemeen aanvaard
betaalmiddel. Dat kun je straks toch zelfs aan een econoom niet
meer uitleggen?
Metalen standaard
Zouden we terugkeren naar een ‘metalen standaard’
dan kan de geldhoeveelheid niet harder groeien dan de snelheid
waarmee het erts uit de bodem wordt gehaald en waarmee de
economische groei dan op z’n minst gelijke tred weet te houden.
Daardoor blijft de waarde van het (echte) geld eveneens op z’n
minst constant of zou zelfs iets kunnen stijgen (lichte
deflatie). Dat moedigt sparen aan en zou ook de basis van de
economische groei moeten zijn in plaats van louter krediet dat
juist ontsparend werkt. Dit vormde uiteindelijk de bron van
welvaart.
De
‘perfect storm’
De combinatie van imploderende vastgoedmarkten,
een nagenoeg uitgevallen kredietfunctie,
dalende consumentenuitgaven, stijgende
werkloosheid, ongebreidelde geldgroei, steeds verder oplopende
schulden met steeds meer staten in de problemen levert een
combinatie van factoren die zonder precedent is. Dus ligt het
voor de hand dat de gevolgen eveneens zonder precedent zullen
zijn! Tijdens een presentatie van de Wereldbank werd de vraag
gesteld bij welke schuldhoogte het vertrouwen uit de markt zou
lopen. Verrassenderwijs lag het antwoord ergens tussen $15 en
$25 biljoen. Je zou zeggen dat dit al een gepasseerd station is.
Het blijkt dat men in de macro-economie de
contouren kwijt is, waardoor de grondregels aan de laars worden
gelapt en hiermee de perfect storm wordt afgeroepen.
Robert
Broncel
copyright, 25 maart 2010 |