ANDERE TIJDEN (IX)
(11 september 2018)

Intussen worden de contouren almaar duidelijker dat aan “andere tijden” niet te ontkomen is. Het podium van het wereldtoneel laat meer en meer schuivende panelen zien zonder direct een concreet beeld te hebben van wat daar achter nu precies schuil gaat. Veel laat zich nog raden.

Waartoe leidt “het spektakel” in het Witte Huis? Op Democratische winst in het Congres na de verkiezingen in november?

Wordt Trump nog langer serieus genomen en kan hij zijn “autocratisch” bewind ueberhaupt nog verder voortzetten?

Hoe kijkt China intussen tegen de door Trump ingezette handelsoorlog aan en wat zijn de inschattingen/gevolgen voor de wereldhandel te dien aanzien?

Wat gaat de Fed met de rente doen nu de gevolgen van de eerste verhogingen in de Emerging Markets (EM) zich duidelijk zichtbaar beginnen af te tekenen?

Welke gevolgen heeft dat voor Westerse banken met belangen in de EM?

Hoe sterk staan de banken er grosso modo voor in een ‘umfeld’ waarin de mondiale schuld intussen is opgelopen tot een hoogte ruim driemaal het mondiale bruto product en onverminderd doorgroeit?

Hoe lang blijft het vertrouwen in het huidige monetaire systeem en politiek nog overeind?

In hoeverre zijn beleggers voorbereid of wacht men het “doodleuk” af zoals bij eerdere crises?

Valutacrisis. Wat begon als een veenbrand begint zich thans meer en meer te manifesteren als een uitslaande brand die zich bijna binnen het gehele spectrum van de ontwikkelingslanden voordoet. Als gevolg daarvan zijn hier en daar de rentes al verhoogd voor zover daartoe de ruimte bestond. Het gevolg daarvan is dat daarop de beurzen er onder gaan lijden. We kunnen in dit kader spreken van een omvangrijke crisis die zich vooralsnog buiten “onze poorten” afspeelt. Zo lang de Amerikaanse obligatiemarkt rustig blijft, is er hier “geen man overboord”. Daartoe hoeven we het hoofd alleen maar naar Wall Street te wenden. Kijken we naar de 10-jarige rente dan is deze in de afgelopen 12 maanden weliswaar met bijna 0,8% opgelopen maar binnen de als kritisch beschouwde marge van 3% gebleven. In de markt gaat het gerucht dat ‘da boyz’ er alles aan doen die stand te blijven bewaken.

De beurs. De Amerikaanse beurs laat nog weinig echte “kommer en kwel” zien, ook al is er op dit moment sprake van een minuscuul rimpelingetje aan de oppervlakte.

Op  de Aziatische beurzen met de Chinese voorop ziet het beeld er geheel anders uit. De verzwakking is al begonnen na de renteverhoging van de korte rente (Federal Reserve Rate) naar 1% in december 2017 ingezet door de vorige Fed president Janet Yellen.

De divergentie tussen de beursontwikkelingen van de twee grootste economieën ter wereld is opmerkelijk tegen de achtergrond van de ongekende bullmarkt gedurende de afgelopen 28 jaar, de “aberratie” in 2008 daargelaten. Voor de Chinese leiding is de huidige trend  geen prettige ontwikkeling maar hoe “ledig blijven deze ogen?” De vooralsnog voortdurende afhankelijkheid van de V.S. en de Amerikaanse dollar vormen meer dan ooit een uitdaging. Dat begint niet alleen voor China steeds meer te schuren.

Als hierop door het Witte Huis niet alleen met zwaardere tariefmaatregelen ($200 miljard)  wordt gedreigd maar ook uitgevoerd dan heeft dat gevolgen voor de wereldeconomie die steeds nu meer momentum begint te verliezen, terwijl de schuldgroei onverminderd voortgaat. Deze ontwikkeling zal als wal het schip doen keren.

Verder kun je je afvragen wanneer China met serieuze tegenmaatregelen afkomt. Het land beschikt over meerdere afschrikkingsmiddelen zoals uitvoerbeperkingen op ‘rare earth’ materialen ten faveure van de binnenlandse markt. China bezit ongeveer 30% van de wereldvoorraad en tekent voor meer dan 90% van de wereldproductie. Hierin is weinig verandering gekomen. Na de uitvoerbeperkingen in 2010  schoten de prijzen op de wereldmarkt omhoog, zie onderstaande  chart van Business Insider en Molycorp. (grootste producent in de V.S.). Hierop staat een handvol rare earth mineralen aangegeven in de beweging zoals die zich heeft voorgedaan in de jaren 2010 - 2013.

Bijvoorbeeld producten waarin batterijen zijn verwerkt zouden over de hele linie fors duurder worden. China kan ook allerlei voor Amerikaanse bedrijven zwaardere reguleringen invoeren. Diverse grote Amerikaanse bedrijven als Apple, Broadcom, Cisco, Hewlett-Packard  e.a. hebben bij Trump aangedrongen te stoppen met dit zgn. tit-for-tat beleid dat zelfs invloed kan hebben op de invoering van de next-generation 5-G technologie, met alleen maar verliezers en sterk ten nadele van de zo benodigde groei van de wereldeconomie.

Rente. Een rits van EM valuta’s heeft de afgelopen 12 maanden een forse daling laten zien variërend van 10% (Chinese yuan en Indiase rupee), oplopend naar 15% (Russische roebel, Iraanse rial en Zuid-Afrikaanse rand), ruim 20% (Braziliaanse real) en toppers als Turkije met 44%, Argentinië met ruim 50% en Venezuela met 99,99%. Dit heeft alles weg van een roller coaster die onbeheersbaar dreigt te worden. Immers, deze landen zullen hun import gekocht in dollars met deze percentages duurder moeten invoeren. Er staan al forse leningen in dollars uit die met deze percentages duurder moeten worden afgelost, plus dat de rente is verhoogd.  Een zgn. double whammy. De import in dollars kan alleen gefinancierd worden voor zover de export dollars in kas heeft gebracht of er moeten op de internationale kapitaalmarkt opnieuw dollars worden geleend.  Het is wachten op nieuwe ongevallen, tenzij de Fed als enig alternatief wederom voor het oude QE beleid zou kiezen met als gevolg een machinale stortvloed aan dollars op de internationale financiële markten, ook wel dark money genoemd of in goed Nederlands valsemunterij!

Het behoeft geen uitleg meer dat hiermee het failliet van het huidige monetaire systeem wordt bekrachtigd. Het zal niet verbazen dat de onderdanen in de EM in toenemende mate hun heil zoeken in en teruggrijpen naar het edelmetaal. Volgens het jongste bericht van de World Gold Council is de vraag naar “het gouden goedje” in vier jaar niet zo groot geweest. De goudprijs steeg “uiteraard” niet! Een goed koopkrachtvoorbeeld laat zich thans in Teheran zien waar je intussen een knap appartement van 95 m2 voor twee ounces per maand kunt huren. Dan ben je toch een Fluitje Horlepiep om aan de oproepen van een “vriend” als Erdogan gevolg te geven door goud in waardeloze lira om te zetten. In geen van de EM landen bestaat een sociaal vangnet maar met goud behoudt men zoals door alle tijden heen koopkrachtpariteit (die ons sociale stelsel overigens ook ontbeert maar dat wordt er met reden niet bij verteld!).

In deze column is dit onderwerp al diverse malen aan de orde geweest. Met goud als anchor currency is elke vorm van money mismanagement zoals QE uitgesloten. Alleen de dollar houdt dan op als reserve (anchor) munt te bestaan. De Amerikanen zullen er juist om deze reden alles aan blijven doen om hun eigen “speeltje” als reservemunt in handen te houden daar anders de hegemonie van de V.S. ophoudt te bestaan!

Toeval of niet, Bloomberg kwam op 7 september j.l. uit met het bericht dat de Fed zelf had verklaard minder goed op een crisis voorbereid te zijn dan 10 jaar geleden. Dank je de koekoek! Het rentewapen heeft de Fed zich zelf uit handen geslagen. Om de ontwikkeling in het EM ‘umfeld’ te “neutraliseren” is er maar één remedie: verlaging van de rente. Echter, op de jaarlijkse monetaire conferentie in Jackson Hole, Wyomong liet nieuwe Fed president Jerome Powell zich ontvallen: ‘we plan to keep hiking until something breaks’. Hij moest wel voor z’n  “goede fatsoen” zonder zich dus iets aan de rest van de wereld gelegen te laten liggen. Dat de Fed zonder uitzondering altijd aan de basis van elke ‘financial’ event heeft gestaan, zal Jerome ongetwijfeld voor kennisgeving hebben aangenomen.

In bovenstaande chart afkomstig uit Wikipedia is de cyclus van Kondratieff doorgetrokken tot  2010 dus tot vlak na 2008. Hij legde zijn patronen naast die van de economische geschiedenis die overigens veel verder terug gaan dan het instituut van een centrale bank, goed 100 jaar geleden. Was de centrale bank bedoeld om de economische ontwikkeling zo veel mogelijk zonder al te grote swings te laten verlopen, werd daarentegen juist het omgekeerd evenredige resultaat behaald! Opvallend is hier ook het synchrone verloop van de VS met het VK.

Tenslotte, als koren op de molen waarschuwde Augustin Carstens als BIS General Manager (officiële titel) op het recente 2-daagse Jackson Hole symposium voor ‘a perfect storm for the global economy’. Dit niet alleen vanwege de verwachting van een dalende GDP groei als gevolg van stijgende importtarieven maar ook vanwege het gevaar van een stijgend protectionisme alsmede vanwege de stijging van de inflatie en werkloosheid met name in de V.S. Hij vreest dat deze  reële en financiële risico’s als potentiële katalysatoren elkaar zullen versterken met wereldwijde gevolgen. Bevreemdend is dan dat tezelfdertijd deze woorden bij Fed chief Powell aan dovemans oren waren gericht, getuige zijn uitspraak over de geplande renteverhogingen. Deze vormen binnen dit geheel van factoren een extra complicerende factor. Wordt het buigen of barsten? We zullen het zien!

Robert Broncel

Copyright, 11 september 2018

PS. deze column wordt ook verzonden aan DNB president Klaas Knot.

Disclaimer Portefeuille 

Hoewel alle berichtgeving alsmede de fondsprofielen met de grootste zorg worden samengesteld en uitgebracht, kunnen geen waterdichte garanties worden verstrekt. Wel wordt de berichtgeving vanuit eigen bron zowel als van externe professionele research pas na due diligence naar buiten gebracht. De deelnemer is te allen tijde zelf verantwoordelijk voor de opvolging alsmede de aan- en verkoopbeslissingen die hij/zij hieraan ontleent. 

Het portefeuillebeheer blijft onder het ressort van Robert Broncel, waarbij de deelnemer de vrijheid heeft al dan niet opvolging te geven aan de aanwijzingen ter zake. Het kan voorkomen dat door onvoorziene omstandigheden berichten te laat worden opgenomen zonder dat hiervoor verantwoordelijkheid kan worden genomen. Voorts zal de waarde van de portefeuille fluctueren en kunnen er nooit garanties voor de toekomst aan worden ontleend. 

Het intellectueel eigendom van de portefeuille, analyses en copyrights liggen bij Robert Broncel. Verder mag er zonder toestemming NIETS van deze site worden gekopieerd of op de een of andere wijze elders worden weergegeven.

2017 © Robert Broncel