(23 november 2016)

Na de verkiezingsuitslag in de V.S. zijn de financiële markten vrijwel direct in beweging gekomen m.u.v. de edelmetaalmarkt die “uiteraard” tegen de verwachting van de goeroes in in toom gehouden diende te worden. Zou de goudprijs omhoog zijn geschoten dan zou er te veel spanning op de futures beurs COMEX zijn ontstaan die al uiterst marginaal “in leven” wordt gehouden.
 

De aangekondigde belastingverlagingen alsmede de grootschalige verbetering van de Amerikaanse infrastructuur lijken aanlokkelijk om de economische en banengroei(!) een flinke impuls te geven, ware het niet dat de gigantische staatsschuld ad $14 biljoen (12 nullen) met de daaraan gekoppelde ZIRP en NIRP rentes ‘the inconvenient truth’ zullen blijken te zijn. Alleen al in de afgelopen 12 maanden is er voor ruim $1,4 biljoen “bijgefokt”.Met de realisatie van Trumps plannen zitten we binnen niet al te lange tijd op minstens $20 biljoen schuld, waarmee de 100% BBP schuldquote ruimschoots wordt gepasseerd.
 

Bekend is dat het monetair/economisch beleid in de V.S. al geruime tijd nauwelijks nog een bijdrage wist te leveren aan de verbetering van de levensstandaard en ergo zelfs behoorlijk heeft uitgehold (middenstand en arbeidende klasse). Als zoethouder golden de niet aflatende  pogingen de economische groei middels een ongekende monetaire verruiming te stimuleren.
 

Gelet op de onderstaande charts wordt duidelijk dat Trump beter dan Hillary in de gaten kreeg waar “de gaatjes” waren gevallen die uiteindelijk tot zijn triomf hebben geleid. Kijken we naar het gemiddeld huishoudinkomen dan is dat sinds 1998 niet meer gestegen.

Voorts blijkt dat de gemiddelde inkomensgroei zelfs de laatste 35 jaar niet is gestegen. De consumptie per hoofd van de bevolking die voor ruim 70% bijdraagt aan het BBP cijfer dreef voornamelijk op schulden voortvloeiend uit aanvankelijk vastgoed- en vervolgens auto- en  studieleningen. De consument beschikt bijgevolg over steeds minder bestedingsruimte temeer daar de credit companies de kredietruimte steeds verder hebben ingeperkt.

Voorts blijken er maar liefst bijna 95 miljoen ‘eligible workers’ in de kou te staan als gevolg waarvan de arbeidsparticipatiegraad is teruggevallen tot het niveau van de jaren ’70.
 

Nu zult u zeggen dat de werkloosheid toch tot 4,9% is gedaald maar dat laat onverlet dat de structurele werkloosheid daarmee ‘frozen’ en tegelijk onzichtbaar is gemaakt, met miljoenen werklozen die allang hebben opgegeven ooit nog een baan te vinden en zijn uitgeschreven.

Een andere minstens zo belangrijke parameter vormt de productiviteit die eveneens sinds de jaren ’70 blijkt te zijn gedaald en wellicht binnen twee jaar zelfs negatief zou kunnen worden. Een en ander staat niet los van de opkomst van China en handelsovereenkomsten zoals NAFTA met Canada en Mexico. Miljoenen banen in de industrie verdwenen daarmee naar het goedkopere buitenland. Dit onderdeel vormde één van Trumps centrale campagne mantra’s.

Als klap op de vuurpijl is er tenslotte de inkomensongelijkheid met als resultante dat er een herverdeling van vermogen heeft plaats gevonden van de middenklasse naar de zgn. ‘one percent elites’ die thans geschat een slordige 40% van het totale privaatvermogen in handen hebben.

De gevolgen van Trumps verkiezing werden het eerst zichtbaar op de buitenlandse obligatie- en de valutamarkten met in het voetspoor de Amerikaanse markt ‘the day after’. Na in juli j.l. nog een stand van 1,366% (volgens Market Watch de laagste rente ooit) te hebben aangetikt blijkt de yield op de 10-jarige Treasury kortelings met bijna 100 basispunten of een vol procentpunt te zijn gestegen. Dat gold uiteraard niet alleen de Treasuries maar ook de corporate bonds (bedrijfsobligaties). Een stijging van de yield impliceert tegelijkertijd een daling van de obligatiekoersen. Volgens voorlopige berekeningen hebben professionele partijen wereldwijd tot dusver een verlies van ca. $3,7 biljoen (12 nullen) moeten aftikken.

De daling van Barclays Global Bond Aggregate Unhedged Total Return Index bedroeg 4%.
 

Opvallend was dat Jeff Gundlach (bijnaam ‘the bond king’) zich al in juli j.l. (‘right on spot’) sterk negatief had uitgelaten over de toekomstige ontwikkelingen op de obligatiemarkt. Hij was toen nog voorzichtig met een voorspelling van 2% voor de 10-jarige Treasury tegen het einde van dit jaar. Hij heeft “het Trump effect” uiteraard niet kunnen meenemen.

Indien Trump z’n beloften gestand weet te doen dan verwacht Gundlach een minimale rente van 3% bij een nominale economische groei van 4% - 6%. Dat laatste zou natuurlijk goed nieuws zijn ware het niet dat de renteoploop de aanzet tot de monetaire implosie vormt zoals in deze column al menigmaal aan de orde is geweest. Immers, elk procent rentestijging verhoogt de druk op de Amerikaanse staatsschuld. Trump had eerder aangekondigd dat hij de benodigde middelen simpel zou laten bijdrukken, waarmee volgens hem dit probleem zou zijn “opgelost”. Met de inflatie als gevolg van Trumps beleid resulterend in een schuldstijging met $6,3 biljoen ($5 biljoen belastingkorting, $1 biljoen in infrastructuur ex afbouw van Obamacare en verhoging van de militaire uitgaven) is het hek dan wel “redelijk” van de dam.

Waar Wall Street na de verkiezingsuitslag nieuwe hoogten weet op te zoeken, wordt het een ander verhaal wanneer de obligatiemarkten verder onderuitgaan en het marktvertrouwen in het zelfde tempo begint af te nemen. Daarmee wordt op enige termijn de teerling geworpen!

Vergeet niet dat de huidige beursstanden gebaseerd zijn op een 10-jarige Treasury stand van ca. 1,5% alsmede zero korte termijnrentes. Op een huidige stand van 2,32 zal dat niet één op één impliceren dat de beurs hiermee evenredig zal dalen maar het kan straks reeds bij een geringe tegenslag wel geheel anders uitpakken. En had Trump tijdens z’n campagne al niet gewaarschuwd voor een beursbubbel? Daar komt bij dat ‘corporate America’ middels de ‘buyback craze’ vanwege het waanzinnig goedkope (geleend) geld voor een substantieel deel heeft bijgedragen tot de huidige indexstanden.

Vraag is of het dan zin heeft om als alternatief in vastgoed te beleggen? Aan het eind van de jaren ’70/begin’80 hebben we gezien dat de inflatiestijging tot 15%(!) de vastgoedprijzen aanvankelijk eveneens flink opdreef totdat de toenmalige nieuwe bankpresident Paul Volcker in 1980 de inflatie te lijf ging met een korte rente van ca. 22% die leidde tot de vastgoedcrisis die zelfs tot in Europa z’n sporen trok.

Op dit moment staat het officieel opgegeven inflatiecijfer op bijna 2,4% (Europa op bijna 1,5%). Bij verwezenlijking van Trump’s plannen inclusief de importheffingen zal de inflatie een geheel ander beeld laten zien. Fed president Janet Yellen zou zich onder de nieuwe omstandigheden steeds minder geloofwaardig maken indien op de eerstvolgende Fed meeting van 13 en 14 december een renteverhoging opnieuw zou uitblijven. De stijgende dollar is hiervan reeds een voorbode.

Een verder stijgende rente zou dan het einde inluiden van de 35-jarige ‘bull market in bonds’ en daarmee een keerpunt voor de wereldeconomie betekenen. Gezien de vele honderden miljarden aan opgenomen dollarleningen vanwege de lage rente zal de pijn het sterkst buiten de V.S. en Europa gevoeld worden. Eveneens een cruciaal probleem voor de Fed.

‘To make America great again’ kun je allerlei prachtige plannen bedenken en de financiering middels de geldpers invullen maar zoals aangegeven, loopt hiermee de staatsschuld versneld op. Nog maar een paar jaar geleden ontstond er met name binnen de Republikeinse partij in het Congres een hoop heissa over het schuldplafond dat niet verder mocht worden opgehoogd. Opvallend genoeg was er tijdens Don’s campagne niet één Republikein die z’n vinger heeft opgestoken. Ben benieuwd of dit ‘item’ alsnog aan de orde wordt gesteld.

Ten slotte stelde één van de columnlezers de vraag hoe het in het kader van de stijgende rente staat met de wereldwijd uitstaande derivaten in de orde van grootte van $500 biljoen, waarvan de vijf grootste banken in de V.S. – Bank of America, Citigroup, Goldman Sachs, JP Morgan en Wells Fargo – voor bijna een derde opgaan. Deze derivaten betreffen voor een substantieel deel de rente (LIBOR), die intussen is opgelopen van 0,61% naar 0,92%. Op zich is dat een flinke stijging maar geeft nog geen aanleiding tot de code “rood”.

Flinke bewegingen in de rente hebben evenwel grote gevolgen binnen de derivatensector. Ze waren bedoeld als een vorm van financiële verzekering maar worden thans veelal ingezet om er winst mee te maken. Derhalve vormen ze een steeds groter gevaar voor het mondiale monetaire systeem. Het is niet voor niets en het zij herhaald dat Warren Buffett (Berkshire Hathaway) financiële derivaten omschreef als ‘lethal financial weapons of mass destruction’.

Kortom, met de uitvoering van Trumps plannen lijken we  versneld op het punt af te stevenen waar het van links of van rechts buigen of barsten zal worden.

Robert Broncel

Copyright, 23 november 2016

PS. deze column wordt ook aan DNB bankpresident Klaas Knot verzonden.

Disclaimer Portefeuille 

Hoewel alle berichtgeving alsmede de fondsprofielen met de grootste zorg worden samengesteld en uitgebracht, kunnen geen waterdichte garanties worden verstrekt. Wel wordt de berichtgeving vanuit eigen bron zowel als van externe professionele research pas na due diligence naar buiten gebracht. De deelnemer is te allen tijde zelf verantwoordelijk voor de opvolging alsmede de aan- en verkoopbeslissingen die hij/zij hieraan ontleent. 

Het portefeuillebeheer blijft onder het ressort van Robert Broncel, waarbij de deelnemer de vrijheid heeft al dan niet opvolging te geven aan de aanwijzingen ter zake. Het kan voorkomen dat door onvoorziene omstandigheden berichten te laat worden opgenomen zonder dat hiervoor verantwoordelijkheid kan worden genomen. Voorts zal de waarde van de portefeuille fluctueren en kunnen er nooit garanties voor de toekomst aan worden ontleend. 

Het intellectueel eigendom van de portefeuille, analyses en copyrights liggen bij Robert Broncel. Verder mag er zonder toestemming NIETS van deze site worden gekopieerd of op de een of andere wijze elders worden weergegeven.

2016 © Robert Broncel